Wie grün ist Beton wirklich?

Rondetafelgesprek over verduurzaming, bewustwording en opschaling

Beton is het fundament van onze samenleving. Wegen, bruggen, gebouwen, … ze rusten allemaal op dit eeuwenoude bouwmateriaal. Maar beton draagt ook fors bij aan de wereldwijde CO2-uitstoot. Tijdens een rondetafelgesprek onder leiding van Paul Roos, algemeen directeur van Ecocem Benelux, gingen experts uit de sector in gesprek over een urgente vraag: hoe groen is beton nu werkelijk? En belangrijker: wat is er nodig om de verduurzaming ervan écht op te schalen?

De experts in willekeurige volgorde: Jack Amesz (gemeente Den Haag), Brechtje van den Beuken (Bosch Beton), Niki Loonen (TBI), Paul Roos (Ecocem), Thijs Huijsmans (Heij-mans), Lukas Arnout (Resourcefull) en Penny Pipilikaki (Rijkswaterstaat).

Beton: prachtig én problematisch

Roos trapte het gesprek af met een duidelijke visie. Beton is volgens hem ‘het mooiste bouwproduct dat de mensheid ooit heeft voortgebracht’. Het heeft ons infrastructuur, vooruitgang en veiligheid gebracht, maar de toekomst van beton staat onder druk door de grote CO2-impact van cement, het hoofdbestanddeel van beton. Bij Ecocem ligt de focus daarom op het ontwikkelen van technologieën die cement verduurzamen en schaalbaar, betaalbaar en inzetbaar maken binnen de bestaande infrastructuur van de betonindustrie. “We willen dat ook toekomstige generaties gebruik kunnen blijven maken van dit product, maar dan wél binnen de grenzen van onze planeet.”

Afstappen van de kiloknaller

De experts gaan er direct met een gestrekt been in en constateren: “Als we eerlijk zijn, dan is het beton dat we nu maken, gewoon heel slecht. Het kan echt heel veel beter.” Of wat te denken van: “We moeten afstappen van de kiloknaller, maar juist bekijken hoe we per kilo materiaal de meeste toegevoegde waarde kunnen bieden. Dat vergt een compleet ander verdienmodel.” Een groot deel van de betonsector, zelfs de mensen ín de fabrieken, zijn zich volgens de experts niet bewust van de milieuschade of van het bestaan van duurzame alternatieven. “Als het zichtbaar wordt dat er wél duurzame oplossingen zijn en dat anderen ze al toepassen, dan ontstaat beweging. Het gaat om het overwinnen van koudwatervrees. Zolang opdrachtgevers hier onvoldoende op sturen, blijft de afname beperkt.”

CO2-lockdown op komst

De bouwsector en eigenlijk de hele maatschappij heeft volgens de experts geen idee van hoe groot het probleem met beton daadwerkelijk is. Een belangrijk punt van zorg zijn dan ook de mogelijke juridische beperkingen voor betonproductie op termijn. “We praten weinig over een CO2-lockdown, maar als cementfabrieken straks hun vergunning verliezen vanwege milieuschade, staan we stil.” De vergelijking met de stikstof- en PFAS-crisis werd getrokken. De bouwsector kan opnieuw geraakt worden door milieuregelgeving die vooruitloopt op de praktijk. Dat benadrukt de urgentie van versnellen.

Schaalvergroting blijft uit

De verduurzaming van beton is weliswaar op gang gekomen, maar echte schaalvergroting blijft uit. Publieke opdrachtgevers kunnen volgens de deelnemers een cruciale rol spelen in het mobiliseren van de vraag naar duurzamer beton. Als overheden duurzaam beton actief voorschrijven of via MKI-scores stimuleren, dan ontstaan volumes waarmee fabrikanten kunnen investeren. 

Een treffende metafoor kwam voorbij: “Er zit een enorme discrepantie tussen wat er kan in de markt en wat we doen.” Wat betekent het als de markt wíl verduurzamen, maar daar onvoldoende in wordt gefaciliteerd? En wat als er nauwelijks wordt gecontroleerd of duurzaamheidsbeloften worden nagekomen? Concrete suggestie? Neem de afgesproken CO2-waarden op als contractvoorwaarde en verplicht marktpartijen tot het aanleveren van bewijslast. Controle is namelijk super belangrijk en marktpartijen willen echt wel de verantwoordelijkheid nemen.

Stel een plafondwaarde in

De MKI is ook nog niet helemaal volwassen, er is te veel ruimte voor interpretatie en verschillende rekenmethoden. Er is een onvoldoende ‘fair playingfield’, volgens de experts. Wat zou helpen, is dat de opdrachtgever exact aangeeft hoe hij het berekend wil zien, zoals ProRail dat doet. Dan is het tenminste duidelijk voor leveranciers en word je maximaal gestimuleerd om te verduurzamen. Stel bovendien een plafondwaarde in, zo wordt geopperd aan tafel. “Als alle opdrachtgevers per direct zouden eisen dat betonproducten niet meer boven een bepaalde milieukostengrens de markt op mogen, zou dit direct leiden tot een CO2-reductie van minstens 20 procent. We moeten ervoor zorgen dat Ecocem uitverkocht raakt. Iedereen kan vandaag CO2-arm beton gebruiken. Het is onbegrijpelijk dat we het laaghangend fruit dat van de bomen valt, laten verrotten. En dat niemand opstaat die zegt ‘we gaan het anders doen’. Een prefab heipaal uit portlandcement, daar kunnen we morgen al mee stoppen.”

Eerlijke concurrentie

Verder wijzen de experts op de noodzaak van Europese regelgeving, zoals het Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM). “De groenste cement en de nieuwste staalovens staan in China, die met een hele lage MKI worden geleverd omdat transportafstanden geen onderdeel zijn van de MKI. Met CBAM wordt dat gereguleerd en voorkomen we dat beton uit landen als China of Vietnam de markt overspoelt. Zonder zo’n correctie wordt duurzaam Europees beton oneerlijk beconcurreerd.” Streven naar de laagste MKI kan er volgens de experts ook toe leiden dat materialen worden gebruikt die niet goed recyclebaar zijn of een kortere levensduur hebben. “Je wilt niet iets bouwen dat over dertig jaar al stuk is of niet hergebruikt kan worden.” Kijk dus verder dan alleen de milieudruk van het eerste gebruik en neem circulariteit structureel mee in de beoordeling. Een voorstel is dan ook: koppel CO2-impact aan levensduur en beloon circulariteit. 

Concrete instrumenten

En wie moet de kar trekken als het gaat om innovatie en opschaling van CO2-arm beton? Is dat de overheid of de markt? De conclusie: beide. Al zijn de experts van mening dat we het van de Nederlandse overheid alléén niet moeten hebben, de kaders worden veel meer op Europees niveau bepaald. CBAM is daar een voorbeeld van, net als de CSRD op organisatorisch vlak. De markt heeft vervolgens de opdracht én verantwoordelijkheid om binnen die kaders te vernieuwen en leveren. MKI, circulariteit en EPD’s moeten niet slechts buzzwoorden zijn in aanbestedingsteksten, maar concrete instrumenten die daadwerkelijk bijdragen aan een duurzame, toekomstbestendige bouwsector die veel meer CO2-gedreven moet opereren dan enkel en alleen eurogedreven.

Tijd voor actie

Er is genoeg kennis, technologie en bereidheid, maar nu moeten we het echt gaan doen. Meer samenwerking in de keten, duidelijke kaders vanuit opdrachtgevers, het zichtbaar maken van succesvolle toepassingen en investeren in bewustzijn zijn cruciale sleutels. Het pad naar écht duurzaam beton is bekend. Nu moeten we het gaan bewandelen. Stel als professional in de bouwketen jezelf de vraag ‘welke bijdrage lever ik aan het verduurzamen van beton?’. Neem actie en zorg ervoor dat we geen CO2-lockdown krijgen.   

Over Ecocem
Ecocem ontwikkelt al sinds 2001 duurzame cementachtige bindmiddelen voor de productie van hoogwaardig beton. En nog steeds loopt zij hierin voorop. Haar oplossingen zorgen voor een revolutionaire vermindering van de CO2-uitstoot en een fors lagere ecologische voetafdruk dan portlandcement. Het ultieme doel van Ecocem is om de wereldwijde betonindustrie in staat te stellen hun CO2-emissies met 50% te reduceren voor 2035.