‘Mag het een onsje minder?’

Vorige maand belde Gabriël Bosch, de vorige columnist op deze plek. We kennen elkaar van onze studie in Delft. Of ik ook een column wilde schrijven voor Beton & Staalbouw? Natuurlijk! Beton en staal zijn de ‘ruggengraat’ van de bouw. In Delft leerden we ermee ontwerpen. Krachtige materialen, waarmee spectaculaire constructies mogelijk werden.

Terwijl ik dit schrijf, zit ik in een internationale trein. Op rails van staal, gedragen door beton. Hoe toepasselijk. Ik kom terug uit Warschau, waar ik was uitgenodigd voor een keynote presentatie over circulair bouwen. Geen vliegtuig voor mij, daar kun je op een duurzaam congres natuurlijk niet mee aankomen. Twee keer dertien uur treinen door Europa, dat geeft de tijd om vooruit te kijken én te reflecteren.

We leven in andere tijden. Beton en staal zijn niet meer vanzelfsprekend de bouwstenen van de toekomst, als gevolg van geopolitieke spanningen, energieprijzen en vooral de CO2-uitstoot van productie en transport van deze (zware) materialen. Die CO2-uitstoot is een cruciale factor: de bouwsector is verantwoordelijk voor circa 11% van alle CO2-uitstoot en beton en staal behoren bij de allergrootste uitstoters. Het zijn de ‘zware jongens’ van de bouw.

De sector staat voor een enorme uitdaging. In 2030 moet de CO2-uitstoot met 50% omlaag en moet de economie voor 50% circulair zijn. In 2050 zelfs voor beiden 100%, maar Nederland is nu pas 24,5% circulair (Circle Economy, Gap Report 2024). Weliswaar is dat 3 keer hoger dan het gemiddelde van de hele wereld, maar recent onderzoek toont aan dat het grondstofgebruik ook in Nederland eerder toeneemt dan afneemt (PBL, 2025). We bewegen niet snel genoeg de goede kant op.

Toch geloof ik dat het kan. De industrie innoveert volop. Zoek in Beton & Staalbouw op ‘beton’ en je krijgt 1.004 hits. ‘Duurzaam beton’ levert 392 hits op. Bij staal is de verhouding vergelijkbaar. Bijna 40% in combinatie met duurzaam (maar slechts 15% in de combinatie met circulair). De aandacht groeit, het ‘tipping point’ nadert. Maar we moeten sneller innoveren én opschalen, want veel projecten die nu op de tekentafel liggen, worden pas na 2030 gebouwd. Die moeten nú al aan de nieuwe normen voldoen. Daar hebben de opdrachtgevers ook een belangrijke verantwoordelijkheid.

Tijdens mijn treinreis dacht ik ook terug aan een citaat dat ik tijdens mijn studie Bouwkunde meekreeg. De grote architect Buckminster Fuller vroeg ooit aan zijn pupil Norman Foster: ‘How much does your building weigh, Mr. Foster?’ Geen letterlijke vraag, maar een filosofische benadering van lichtgewicht, efficiënte en duurzame architectuur. Foster groeide uit tot een architect met gewichtige gebouwen en zocht daarbij altijd naar minder gewicht. Die mindset hebben we nu meer dan ooit nodig. We moeten weten wat een gebouw weegt, aan grondstof, materiaal én CO2. En vanaf daar moeten we bouwen aan meer impactvolle gebouwen met minder impact op het milieu.

Hoe doen we dat? Door lichter te ontwerpen, met slimmere, slankere structuren en efficiëntere constructies. Door de inzet van andere ontwerptools (onder andere parametrisch en meer AI) en door weg te laten wat weg kan. Maar ook door circulaire principes toe te passen: hergebruik van materialen, modulair en losmaakbaar, met minder verspilling en een duurzamere productie met minder CO2-uitstoot. En door te kijken naar andere materialen, zoals biobased opties en combinaties, zonder beton en staal af te schrijven. Een soort van samen sterker, hybride verder. Want die twee kunnen ook op de langere termijn relevant blijven, maar dan moeten ze zich wel aanpassen aan de nieuwe tijd. Hopelijk kunnen we dan over tien jaar nog steeds Beton & Staalbouw lezen. Niet uit nostalgie, maar als symbool van innovatie én transformatie. Maar daarvoor moeten ‘de zware jongens’ wel op dieet. Het gebouw mag niet een onsje minder wegen, het moet!

Deze column heb ik geschreven op persoonlijke titel.

De Pen – ir. Petran van Heel MBA – Director ESG bij Colliers