Platform over beton en staal in de bouw
Voor de provincie Noord-Holland is de vervanging en renovatie van de Cruquiusbruggen een belangrijk pilotproject. De ambities op het gebied van duurzaamheid liggen hoog en dat moet onder meer uitmonden in het standaardiseren en verduurzamen van zoveel mogelijk infraprojecten. De Cruquiusbruggen worden namelijk niet alleen circulair, energieneutraal en zo onderhoudsarm mogelijk gebouwd, ze zijn ook een pilot voor hoe bruggen Industrieel Flexibel en Demontabel (IFD) in de markt kunnen worden gezet.
De hele provincie telt meer dan 14.500 kunstwerken, van duikers tot grote bruggen, dus daar valt met IFD heel veel te winnen. De kunstwerken zijn in eigendom van de verschillende beheerders en een groot deel van de bruggen en viaducten komt de komende decennia nagenoeg tegelijk op leeftijd. De provincie is daarom initiatiefnemer van ‘Samen Slimmer Renoveren en Vervangen’ (SSRV), waarin met diverse gemeenten, Rijkswaterstaat, ProRail en de Vervoerregio Amsterdam wordt samengewerkt aan de vervangings- en renovatieopgave waar zij allen de komende decennia voor staan.
Het dorp Cruquius ligt aan de ringvaart van de Haarlemmermeerpolder en dankt haar naam aan het beroemde gemaal uit 1849. Op nog geen 30 meter afstand liggen de Cruquiusbruggen. Zij vormen het kruispunt tussen de Ringvaart en de N201, de verbinding tussen Heemstede en Hoofddorp die vooral van belang is voor fietsers (scholieren) en bussen. Het kunstwerk bestaat uit een ophaalbrug uit 1932 voor het verkeer richting Heemstede en een bredere ophaalbrug uit 1972. De oude brug wordt momenteel vervangen, de tweede volledig gerenoveerd.
In de aanbesteding, gewonnen door de combinatie Van Hattum en Blankevoort – Hollandia Infra, zijn duurzaam, circulair, energieneutraal en IFD sleutelwoorden. De eerste drie vinden hun oorsprong in de Omgevingsvisie HN2050, de onderlegger van de duurzaamheidsambities van de provincie die ook in het coalitieakkoord zijn doorvertaald. ”IFD gaat vooral over standaardiseren en de besparingen in tijd, hinder, menskracht en geld die dat kan opleveren”, vertelt Jeroen Olthof, Gedeputeerde voor de provincie Noord-Holland en verantwoordelijk voor onder meer mobiliteit en bereikbaarheid. “Duurzaam aanbesteden doen we al zoveel mogelijk, IFD is de volgende stap. Het probleem met kunstwerken is dat elk object min of meer uniek is. Wil je iets vervangen, dan vergt dat telkens weer een uniek onderdeel. Gezien de hoeveelheid kunstwerken die in de toekomst vervanging of renovatie nodig hebben en de schaarste op het gebied van personeel, grondstoffen en andere middelen, is een andere aanpak noodzakelijk. Met het initiatief SSRV willen we kennis, krachten en financiën bundelen om deze enorme opgave samen te programmeren en projecten gezamenlijk aan te besteden. Het gaat om miljarden euro’s, dus daar valt veel te winnen.”
Die winst zit zowel in de ontwerp- en realisatiefase als op termijn in het beheer en bij renovatie. “Bruggen zijn er in families, met overeenkomsten in kenmerken en systematiek”, vervolgt Olthof. “Kennis over die overeenkomsten kun je sowieso bundelen en delen. Ook kun je per ‘familie’ een gezamenlijke aanpak bedenken op het gebied van onderhoud, renovatie of vervanging. We werken al veel samen, maar het is bittere noodzaak om dat naar een hoger plan te tillen en over de eigen schaduwen heen te stappen. Met Samen Slimmer Renoveren en Vervangen is IFD een van de kansen om een nieuwe generatie bruggen en viaducten te bouwen, zonder dat we daarvoor een nieuwe organisatie of bestuurslaag hoeven op te tuigen.”
“IFD voor beweegbare bruggen, zoals de Cruquiusbruggen, gaat over het standaardiseren van raakvlakken van onderdelen”, legt Petra Muskens uit. “Denk bijvoorbeeld aan inkassingen bij de oplegpunten van liggers op steunpunten en de afmetingen en hart-op-hartafstanden van ankers bij draaipunten en leuningen.” Muskens was als Technisch Manager betrokken bij de Cruquiusbruggen en is nu in haar huidige functie als Assetmanager Kunstwerken verantwoordelijk voor de hele programmering van vervangen en onderhoud van bruggen. “Hetzelfde principe geldt voor de balans, de brugkelder, de locatie van het bewegingsmechanisme of een geleiderail”, vertelt ze. “Door deze raakvlakken te standaardiseren, wordt vervanging in de toekomst makkelijker omdat je niet voor maatwerk hoeft te slopen.
Ook worden de mogelijkheden voor hergebruik hierdoor vergroot. Bovendien verloopt de ontwerpfase sneller. Deze standaardisatie is vastgelegd in de NTA 8086 ‘IFD-bouw beweegbare bruggen’ (Nederlandse Technische Afspraak; red.) uit 2020. De Cruquiusbruggen is een pilot waar we veel van leren en waarvan de kennis is gebruikt om deze NTA nog verder te verbeteren. Als publieke opdrachtgever moet je met dit soort ontwikkelingen het voortouw nemen en samen met marktpartijen oppakken en uitvoeren.”
Naast de NTA 8086 zijn er ook nog de NTA 8085 voor ‘IFD-bouw vaste bruggen en viaducten’ en de NTA 8089 voor ‘IFD-bouw voor IA&E-installaties van beweegbare bruggen’.
Opdrachtgever en opdrachtnemer waren elk voor de helft verantwoordelijk voor het ontwerp. Vanuit de provincie werd geen ontwerp meegegeven aan de marktpartijen, maar functionele eisen, met IFD als harde contracteis. De provincie (met ondersteuning van ingenieursbureau Witteveen+Bos) en Van Hattum en Blankevoort (met ingenieursbureau IV Infra) hebben gezamenlijk, via een bouwteamsamenwerking, een definitief ontwerp ontwikkeld. Dit ontwerp is vervolgens met het ontwerpteam van Van Hattum uitgewerkt naar een uitvoeringsontwerp en wordt inmiddels uitgevoerd door aannemerscombinatie Van Hattum en Blankevoort – Hollandia Infra, die ongeveer halverwege de V&R-operatie is. Bas Coosemans, Projectmanager van de bouwcombinatie: “De brug uit 1932 is volledig gesloopt, inclusief de fundering. Na de verkeersomlegging demonteren we een deel van de tweede brug, waaronder het val, dat naar Hollandia in Krimpen gaat voor een volledige renovatie. In de plaats komt een tijdelijke beweegbare fietsbrug. Ook de torens en balanspriemen worden volledig gerenoveerd en alle hydrauliek en werktuigbouw wordt één op één vervangen. Als deze renovatie voorbij is, kan de bestaande brug weer 30 jaar mee.”
De nieuwe brug heeft een aantal onderdelen die ook op andere ophaalbruggen kunnen worden toegepast. Dat zijn vooral de aansluitingen van aanbruggen en het val op steunpunten en onderbouw, de draaipunten van het bewegingsmechanisme en de technische ruimten. “De krappe locatie, de dijken met woningen en het gemaal in de buurt hebben onze IFD-scope wat versmald”, verklaart Muskens. “De aanbruggen zijn bijvoorbeeld gemaakt met liggers en een druklaag. In de toekomst willen echter overstappen op bijvoorbeeld kokerliggers gekoppeld met voorspanning maar zonder aanhechting, zodat het echt demontabel wordt.”
De operatie gaat wel volledig slagen op de punten duurzaam, circulair en energieneutraal. Coosemans: “Het feit dat je een bestaande brug renoveert, is al zeer duurzaam. Verder hebben alle gebruikte materialen en onderdelen een materialenpaspoort. In samenwerking met het Betoninnovatieloket en de Omgevingsdienst Haarlemmermeer is voor onderdelen van de brug en een element van de nieuwe voetgangerstunnel geopolymeerbeton toegepast, wat ook continu gemonitord wordt. De hele brug uitvoeren in geopolymeerbeton was nog niet mogelijk. Verder worden de technische ruimten geconditioneerd door een warmtewisselsysteem in de funderingspalen, die trillingsvrij – vanwege omliggende bebouwing – is aangelegd. In combinatie met het veld zonnepanelen is de brug volledig energieneutraal in gebruik.”
Voor de provincie Noord-Holland is het project Cruquiusbruggen onderdeel van een proces dat nooit stopt. Olthof: “Verduurzaming, standaardisering, circulair en onderhoudsarm bouwen zijn ontwikkelingen waar je als opdrachtgever het voortouw in moet nemen, denk aan cementloos beton en duurzaam asfalt. Waar je vijf jaar geleden nog discussies moest voeren over geld voor duurzaamheid en circulariteit, is dat nu deels de standaard. IFD is voor ons de toekomst, omdat het in de enorme V&R-opgave op langere termijn voor een besparing kan zorgen. Niet alleen bij bewegende bruggen als in Cruquius, maar ook op vaste viaducten en andere kunstwerken. We hoeven ons de komende jaren niet te vervelen.”
Louwers Mediagroep
Schatbeurderlaan 6
6002 ED Weert
© 1987 - 2025 Louwersmediagroep.
