De herbruikbaarheidsscan: Sleutel naar meer hergebruik in de praktijk

Om de herbruikbaarheid van bestaande onderdelen van kunstwerken zoals viaducten en bruggen te kunnen bepalen, heeft ingenieurs- en adviesbureau Nebest samen met Rijkswaterstaat de herbruikbaarheidsscan ontwikkeld. Het instrument is initieel ontstaan vanuit de Strategic Business Innovation Research (SBIR) voor circulaire viaducten. Nebest en Rijkswaterstaat zagen meer kansen om ’m in te zetten. Dat maakt dat de herbruikbaarheidsscan nu slechts één stap verwijderd is van de verankering binnen het RWS-programma Instandhoudingsadvisering Kunstwerken (IAK).

Veel publieke opdrachtgevers willen in 2030 volledig energieneutraal, klimaatneutraal en circulair werken. Hergebruik draagt hieraan bij door de kringloop van materialen te sluiten en zo min mogelijk grondstoffen te verspillen. Op deze manier wordt de CO2-uitstoot verminderd en de waarde van grondstoffen en producten zo lang mogelijk behouden. Rijkswaterstaat heeft daartoe enkele jaren geleden de SBIR uitgeschreven voor het realiseren van circulaire viaducten. “Nebest vormde samen met Antea Group, Strukton Civiel en GBN Groep consortium Closing the Loop, dat een van de drie winnende aanbiedingen maakte en werkt aan een hergebruikt viaduct langs de A76 in Nuth”, zegt Marjan Poortinga, senior-adviseur circulaire economie bij Rijkswaterstaat. “Om die inschrijving te kunnen doen, heeft Nebest de herbruikbaarheidsscan ontwikkeld. Daarmee kun je toetsen en beoordelen of onderdelen van bestaande kunstwerken in aanmerking komen voor hergebruik. Nebest is op haar beurt ook een partij binnen IAK en zag een kans om de herbruikbaarheidsscan ook voor dit programma in te zetten en in het kader van ‘we zijn er toch’ de onderdelen direct te inspecteren op herbruikbaarheid.”

Vernieuwingsopgave

En zo geschiedde. “Er is eerst een pilot met de herbruikbaarheidsscan gedaan bij tien eenvoudige objecten, zoals een viaduct en vervolgens ook op de meer complexe objecten met installaties, zoals een sluis”, vervolgt Poortinga. “Het resultaat stemde naar tevredenheid. Sterker nog, de pilots waren zodanig succesvol dat de scan niet alleen interessant is voor IAK, maar ook voor de vernieuwingsopgave van Rijkswaterstaat. Anders dan soms bij IAK, gaat een object bij de vernieuwingsopgave op korte termijn op de schop, dus dan is de herbruikbaarheidsscan helemaal relevant in de hoop dat onderdelen kunnen worden hergebruikt. Het streven is om zo vroeg mogelijk in het proces een match te maken tussen vraag en aanbod. Dat zie je nu bij het circulaire viaduct in de A76. De liggers daarvoor zijn geoogst van viaducten uit de A9. Dat is prachtig, maar daarvoor hebben we wel het contract voor de A9 moeten openbreken. Dat doen we natuurlijk liever niet, dus hoe eerder we de hergebruikmogelijkheden kennen, hoe beter. Daar kan de herbruikbaarheidsscan bij helpen.”

Vanaf 2026

Voor IAK heeft Nebest een enigszins afgeslankte vorm ontwikkeld van de herbruikbaarheidsscan. “Het is al een hele klus om jaarlijks bijna duizend kunstwerken aan een reguliere inspectie te onderwerpen, dus we willen de extra tijdsinvestering die de herbruikbaarheidsscan kost zo klein en uiteraard ook zo relevant mogelijk maken. We focussen ons dus op die onderdelen die de grootste hergebruikpotentie hebben en waar je de meeste impact maakt. Denk aan damwanden, liggers en geleiderails”, zegt Poortinga. “Nebest heeft binnen het IAK-programma op die manier inmiddels een dertigtal kunstwerken geïnspecteerd, waarbij de herbruikbaarheidsscan is toegepast bij de reguliere inspecties. De komende periode gaan ook de andere vier door IAK gecontracteerde ingenieursbureaus ermee aan de slag om ervaring op te doen met de herbruikbaarheidsscan tijdens een IAK-inspectie. Op basis van die leerervaringen worden hier en daar wellicht nog wat zaken aangepast. Het doel is om de herbruikbaarheidsscan vanaf 2026 bij alle IAK-inspecties standaard toe te passen. Na alle pilots wordt er een definitief besluit genomen.”

Sturen op hergebruik

Het verankeren van de herbruikbaarheidsscan binnen IAK is een hele belangrijke stap om de value case verder te helpen, zegt Wouter van den Berg, new business manager bij Nebest. “Als je inzicht hebt in de hergebruikpotentie kun je veel beter sturen op hergebruik en klimaatdoelstellingen in algemene zin. Het is belangrijk om hergebruik naar meer business as usual te brengen en financieel interessant te maken. Dan helpt het als de scan standaard meeloopt in de instandhoudingsadvisering. Nebest heeft er trouwens bewust voor gekozen om de kaarten niet voor de borst te houden en in te zetten op kennisdeling. De Handreiking herbruikbaarheidsscan is online te vinden via het Rijkswaterstaat Publicatie Platform. Daarin staat ook per object welke parameters onderzocht worden in een herbruikbaarheidsscan. Tevens is er een e-learning beschikbaar over hoe je de scan kunt inkopen, uitvoeren en inzetten.” 

Oogsttochten

Nebest organiseert in opdracht van Rijkswaterstaat ook oogsttochten waarbij de herbruikbaarheidsscan stapsgewijs wordt doorlopen als oefening. “We brengen daarmee de theorie in de praktijk, zodat men veel bedrevener wordt in het toepassen ervan”, zegt Van den Berg. “Afgevaardigden van de gemeente Rotterdam zijn in het verleden al eens mee op toer geweest en dat heeft zich uitbetaald. Ze hebben de scan zelf ook al toegepast op een brug in hun areaal. Leuk om die terugkoppeling te krijgen.” Goed om te weten: er staan weer tien oogsttochten gepland en er is nog plek voor geïnteresseerden.