Thermisch verzinkt staal scoort goed voor transformatie TU Twente

CIVIC Architects is een bureau dat in 2015 werd opgericht en dat naast heel wat kleinere projecten ook drie grote transformatieprojecten heeft opgeleverd: de LocHal (Public Library Tilburg), het schoenenmuseum en TU Twente. Architect Rick ten Doeschate: “Het is op een interessante manier uitdagend, bestaande gebouwen dwingen je eigenlijk om met oplossingen te komen die niet heel standaard zijn. Dat is als architect altijd leuk en zorgt voor gebouwen die een bepaald karakter hebben, wat je met nieuwbouw bijna niet kunt bereiken. Bij Langezijds (TU Twente) waren de projectcontouren al geschetst door de opdrachtgever: een oud chemisch laboratorium transformeren tot deze nieuwe faculteit.”

Opvallend zijn de materiaalkeuzes voor het gebouw: beton, verzinkt staal, hout en, dat werkt ook wel goed, geen schreeuwerige kleuren in het gebouw. Ten Doeschate: “We proberen verschillende doelen tegelijkertijd te halen en de materiaalkeuze kwam ook vanuit een aantal perspectieven tot stand. Eén van die perspectieven was dat het bestaande gebouw duidelijke karakteristieken heeft: een betonnen begane grond en een lichte stalen opbouw. Daar wilden we graag op voortbouwen.” Een tweede invalshoek waren de circulaire ambities. “We wilden het bestaande palet van beton en staal verrijken met hout. Een houten verhoogde vloer en de meeste binnenwanden van hout zorgen voor warmte. Ook is hout is een duurzaam materiaal.”

Het gebouw bevat heel wat verzinkt staal in verschillende toepassingen. Vanwaar die keuze?

Ten Doeschate: “We kozen onder meer voor staal in aansluiting met het bestaande staal. Vervolgens zijn we gaan nadenken over hoe dit eruit moest zien. Met staal kun je natuurlijk alle kanten op. Daar kwamen de seriegesprekken met de gebruikers om de hoek kijken. Dit is dan ook een bijzondere faculteit, ITC, grofweg de GEO Faculteit van de Universiteit van Twente.” Op een bepaald moment is er beslist dat de faculteit geïntegreerd moest worden binnen de universiteitscampus. “Maar de gebruikers wilden toch ook wel heel graag hun eigen identiteit behouden en uitdragen. Het nieuwe ITC kent een specifiekere architectuur die de imperfecties van het bestaande gebouw omarmt. Het cassetteplafond en het beton- en staalcasco zijn zichtbaar, inclusief beschadigingen en gebruiksporen. In combinatie met de duurzaamheidsambitie bepaalde dit onze keuze voor materiaaleigen kleuren en een materiaaleigen uitstraling. Dat was ook één van de redenen waarom we besloten om het staal niet te coaten maar wel te verduurzamen. En zo kwamen we op het principe van thermisch verzinken.”

Zinkinfo vindt de communicatie tussen architect, uitvoerder en klant zeer belangrijk en merkt vaak dat thermisch verzinken een proces is dat niet altijd goed gekend is door de architect. Een aantal parameters zijn heel belangrijk, het verwachtingspatroon goed matchen met wat technisch mogelijk is, is cruciaal. “We waren ontzettend geholpen met Hans Boender van Zinkinfo”, aldus Ten Doeschate. “Sowieso ben je als architect geen specialist maar een generalist. Je hebt altijd adviseurs nodig die je kunnen helpen. Voor het verzinken hadden we ook onafhankelijk advies nodig: hoe gaan we dat doen en waar moeten we op letten? Het was dus ontzettend fijn dat we uiteindelijk met Hans in contact zijn gekomen. Hierdoor konden we in het ontwerpproces niet alleen rekening houden met de eigenschappen van het materiaal, maar met name ook in de bestekfase goed omschrijven aan welke eisen de aannemer uiteindelijk zou moeten voldoen; ook tijdens het uitvoeringsproces.” 

“Er was wel communicatie nodig in die uitvoeringsfase over wat we precies mochten verwachten”, aldus Ten Doeschate. “Omdat we het staal overal esthetisch in het zicht wilden toepassen, hadden we dit ook zo in het bestek beschreven. Dit vergde wel wat extra aandacht, zoals bij het transport, de opslag en in het verzinkproces zelf.”

Dus jullie hebben specifiek gevraagd naar esthetisch verzinken?

“Ja, inderdaad. Alle materialen in het hele gebouw zitten direct in het zicht. Er zijn geen gelaagde plafonds en er is geen aftimmering.”

Je had het net al even over circulariteit. Ons lijkt het een troef dat je hier met materialen werkt die enerzijds demontabel zijn, en anderzijds heel erg duurzaam en onderhoudsvrij. Heeft dit uiteindelijk ook meegespeeld bij de keuze om voor thermisch verzinkt staal te gaan? Niet alleen het duurzame, maar ook het onderhoudsvrije karakter ervan?

“Met name dat laatste. In eerste instantie wilden we op meer plekken hout toepassen in plaats van staal omdat het inherent wel een duurzaam materiaal is. Uiteindelijk is het ook een principe van doelmatig toepassen van materiaal en daarin scoorde staal voor sommige onderdelen in het gebouw beter. Om een voorbeeld te geven: we hebben nieuwe atriakappen geplaatst, glazen daken eigenlijk, en daar hadden we met flinke overspanningen te maken. Daar hebben we in het begin gekeken of we dat met houten liggers konden doen. Toen kwamen we bij gelamineerde liggers uit. De combinatie van het feit dat je daar heel veel lijm bij gebruikt en je tegelijk enorme constructiehoogtes maakt, waardoor er te weinig licht binnenkomt, maakt dat je naar een ander materiaal gaat kijken. Dan blijkt staal op zo’n plek ontzettend goed tot zijn recht te komen.”

“De hele gevelconstructie is van staal, met reden, want die gevel hangt bijna een halve meter uit het hart van het buitenste stramien”, aldus Ten Doeschate. “Deze hele constructie is thermisch verzinkt. Daarnaast heb je nog de trappen, het hekwerk en de staalconstructie voor de glazen daken. We hebben ook een soort kleine aanbouw gedaan die bijna niet te herkennen is als aanbouw. Daar hebben we de oude staalconstructie doorgezet met een nieuwe verzinkte staalconstructie in hetzelfde ritme.”