Samenwerken aan constructieve puzzels bij herbestemming silo’s Zeeburgereiland

In 2006 nam een nieuwe installatie in het Westelijk Havengebied de taken over van Rioolwaterzuivering Oost op het Zeeburgereiland. Sindsdien wordt op het terrein de Sportheldenbuurt ontwikkeld. De meeste silo’s zijn gesloopt en alleen drie grote silo’s herinneren nog aan de oude RWZI. Vele herbestemmingsplannen passeren in de loop der jaren de revue, waarna in 2017 het plan ‘Drie Koningen’ van Vink Bouw Nieuwkoop en Grayfield Management groen licht krijgt van de gemeente Amsterdam. In een ontwerp van architectenbureau Elephant wordt het industriële erfgoed omgebouwd tot multifunctionele voorzieningen en opgetopt met een indrukwekkende bovenbouw. Op deze constructieve uitdaging mocht Pieters de tanden stukbijten.

In het herontwikkelingstraject zijn meerdere varianten voorbij gekomen als bestemming, waaronder een hotel. Maar het eindresultaat wordt een multifunctioneel voorzieningenpakket dat een mooie toevoeging vormt voor de nieuwe woonwijk. In de meest westelijke silo gaat Rialto een bioscoop uitbaten, in de middelste komt een sportschool en de oostelijke silo krijgt een restaurant. Deze drie functies worden met een bestaande loopbrug op 25 meter hoogte als dakpark met elkaar verbonden. In de bovenste lagen zijn kantoorruimten voorzien.

19 meter bezinksel

Constructief bevat deze herbestemming een aantal interessante oplossingen. Deze hebben vooral te maken met het aanpassen van een constructie aan de veranderde belastingen en hoe deze af te dragen naar de fundering. Pieters, als constructeur al betrokken in de tenderfase, mocht deze puzzel oplossen. “Uitgangspunt waren drie silo’s uit 1978 van 19 meter hoog en met een doorsnede van 21 meter”, begint Tim Kooij, constructeur voor Pieters. “Ze zijn gebouwd als bezinkingtanks, met een 50 cm dikke vloer op een paalfundering in een concentrisch patroon. De wanden zijn van beton en 35 cm dik. De horizontale krachten worden in de wand over de hele hoogte opgevangen door voorspankabels die op zes posities in verdikkingen met spiraalwapening zijn verankerd. Daardoor heeft elke silo zes verticale verdikkingen of penanten. Onderzoeken in 2017 en 2023 wezen uit dat de kwaliteit van de constructies goed was.” 

Krachten omleiden

Met deze uitgangspunten moest Pieters op zoek naar manieren om de silo’s geschikt te maken voor hun nieuwe functies, waarbij met name de optoppingen nieuwe belastingen met zich meebrengen. Kooij: “Je gaat van een gelijkmatige vloerbelasting van 66.000 kN aan bezinksel naar een optopping die we bijna geheel moesten afsteunen op de silowand. We hebben daarom voor de drie silo’s eenzelfde staalconstructie ontworpen en samen met Buiting Staalbouw geëngineerd. De basis is een tafelconstructie die afsteunt op de zes penanten met daaronder een vijf meter hoog vakwerk. Op deze basisconstructie rusten de stalen stabiliteitskern en een halsconstructie waarop weer de drie kantoorverdiepingen staan. Zo wordt het gros van de krachten naar de silowand afgedragen; de rest verloopt van twee kolommen onder de kernconstructie met de stijgpunten. De tafelconstructie ligt op het niveau van het toekomstige dakpark, dat met loopbruggen wordt verbonden. Dan kun je na een hapje eten aan de overkant een filmpje pakken.”

Inkassingen

Zonder extra constructieve maatregelen zou bijna de volledige belasting via de wand op de palen recht onder de wand terechtkomen. Om ook de andere palen aan te spreken, is onderin de wand een groot aantal sparingen gezaagd en werd op de oude vloer een 70 cm dikke vloer opgestort. Stiften zorgen dat de oude en nieuwe vloer constructief samenwerken. Kooij: “Door de inkassingen bereiken we dat de silowand ook op de nieuwe, nu 120 cm dikke vloer rust. Het zagen was niet eenvoudig omdat de wand 35 cm dik is en ter plekke van de penanten zelfs meer dan 60 cm. Gelukkig zijn de voorspanstrengen door en door aangehecht, dus die konden we gewoon doorhalen. Door de inkassingen en versterkte vloer met zware wapening trekken we de belasting van de wand naar binnen. De kolommen onder de kernconstructie staan op verankerde voetplaten op de nieuwe vloer. Uiteindelijk gaat het erom dat we met de totale belasting de 66.000 kN niet overschrijden, en dat is gelukt.”

Bioscoopzalen

Inmiddels zijn de sparingen aangebracht, de vloer gestort en de staalconstructies in de silo’s geplaatst. Begin april is het eerste vakwerk op zijn plek gehesen. “Met dit zware vakwerk van 5 meter hoog kunnen twee kolomvrije bioscoopzalen ingebouwd worden”, legt Kooij uit. “Deze silo heeft verdiepingen binnenin de silo, waar kleinere zaaltjes in komen. De verdiepingsvloeren zijn bevestigd aan de silowand. Voor de vloeren gebruiken we Comflor 95 en Comflor 210 staalplaatbetonvloeren. Dat geldt ook voor de schuine bioscoopvloeren waar de stoelen op staan.” 

Halve maan

Constructief zijn de silo’s met de sportschool en het restaurant op dezelfde wijze uitgewerkt als silo West met de bioscoop. Afwijkend aan het restaurant is dat hier een verdieping de vorm krijgt van een halve maan. Voorts komt hier een extra lift voor goederentransport. Bij de sportschool is op verzoek van de exploitant gezorgd dat een doorlopende wand vrij blijft voor het plaatsen van sportapparaten. “Al met al is dit een fantastisch project en staat hier binnenkort een prachtig complex”, besluit Kooij enthousiast. “Dit soort herbestemmingen zijn gewoon erg leuke puzzels, die je als constructeur samen oplost met opdrachtgever, gebruikers, architect, aannemer en leveranciers.”   

Staalplaatbetonvloeren voor silo’s

Alle verdiepingsvloeren van de silo’s worden ingevuld met ComFlor staalplaatbetonvloeren. Voor constructeur Pieters was er ruim voldoende aanleiding om dit systeem van Dutch Engineering in het ontwerp te verwerken. “In de eerste plaats vanwege de vormvrijheid die ComFlor biedt”, legt Wiebren Wind van Dutch Engineering uit. “De gebouwen zijn rond, een aantal vloeren loopt schuin en er zijn veel onderbrekingen door staalconstructies; dat is met kanaalplaten een stuk lastiger uit te voeren. Bovendien speelt het totale gewicht van de nieuwe constructie een grote rol. Daar werkte het lagere eigen gewicht van ComFlor ten opzichte van de alternatieven in ons voordeel. Een derde argument is dat de aannemer met de gekozen staalplaatbetonvloeren stempelvrij kan werken.”

Buiting Staalbouw, verantwoordelijk voor de totale staalconstructie, verwerkt drie typen staalplaatbetonvloer. Wind: “Voor de inbouw van de silo’s en de bioscoopvloeren gaat het om 2.700 m2 ComFlor 95 en 300 m2 ComFlor 100. Voor de kantoorverdiepingen in de silo-opbouwen wordt 5.400 m2 ComFlor 210+ toegepast. Die laatste is ons vernieuwde type met een zodanige profilering, dat de staalplaat nog beter meewerkt als onderwapening. Hierdoor zijn grotere overspanningen mogelijk. Door de verborgen bevestiging kun je ze ook in het zicht laten.” De staalplaten zijn in Zoeterwoude geproduceerd. De platen worden middels een snijrobot in de fabriek van Buiting volledig op maat gemaakt. Dit ten gunste van de doorlooptijd in de uitvoering.