TKI Bouw en Techniek op de ZBRM: de grote vraag naar onderhoud met AI samen oppakken

“De enorme instandhoudings- en verduurzamingsopgave waar Nederland voor staat, is niet op te lossen zonder de inzet van digitale technologie”, aldus Bart Brink van TKI Bouw en Techniek. “We moeten een enorme schaalsprong maken, willen we gebouwen en infrastructuur gezond en veilig en Nederland bereikbaar houden. Artificial Intelligence (AI) kan ons daarbij helpen, alleen staat de bouw en infra niet bekend om de snelle adoptie van digitale technologie. Bovendien loopt de groei van arbeidsproductiviteit van de sector enorm achter bij andere sectoren. Daarom ga ik op de Zuidelijke BetonReparatieMiddag iets vertellen over AI en welke rol het kan spelen bij de levensduurverlenging van woningen, utiliteitsgebouwen en infrastructuur.” 

Het Topconsortium voor Kennis en Innovatie (TKI) in de Bouw en Techniek is een non-profitorganisatie die opereert tussen markt, kennisinstellingen en overheid. Het ontwikkelt innovatieprogramma’s voor de leefomgeving en daarin is levensduurverlenging van de gebouwde omgeving een grote en uitdagende opgave. “De urgentie is groot, blijkt uit de harde cijfers”, begint Brink. “Van alle bestaande gebouwen en kunstwerken zal 85 tot 95% in 2050 nog nodig zijn. Dat zijn 7 miljoen woningen, 1 miljoen utiliteitsgebouwen en ruim 87.000 kunstwerken. Dat vergt een enorme schaalsprong in de inspanningen als het gaat om renoveren, verduurzamen en transformeren. Er zijn naar schatting van de Raad van Leefomgeving 425.000 woningen met funderingsproblemen, terwijl er per jaar 1.000 worden aangepakt. De renovatie van utiliteitsgebouwen zal ook een factor drie sneller moeten en bij de versterking van kunstwerken en wegen zal volgens TNO de huidige € 1,1 miljard per jaar opgeschroefd moeten worden naar minstens € 2,4 miljard; een aantal infrabeheerders spreekt zelfs van een factor drie tot vier.”

Productiviteit

“En was dat maar alles”, vervolgt Brink onheilspellend. “De groeiende krapte op de arbeidsmarkt en de sterk achterblijvende arbeidsproductiviteit maken het er niet eenvoudiger op. Onderzoek van ING en het CBS laat zien dat tussen 1995 en 2021 de arbeidsproductiviteit in de industrie met bijna 100% steeg. De bouw als geheel steekt daar met 21% al mager bij af, bij de infrabouw is er zelfs een daling van 17%. Bovendien is de kapitaalproductiviteit, gemeten in waarde van machines per werknemer in 2021, met €10.769 erg laag vergeleken met de €118.718 van de industrie. Dat komt onder andere doordat de bouw een conservatieve sector is die nieuwe technologie langzaam adopteert. De sector werkt vooral projectmatig en bestaat uit relatief veel kleine bedrijven met weinig ruimte voor innoveren. Deze bedrijven zijn vooral bezig met fysiek werken en digitalisering blijft beperkt tot beperkte automatisering van de administratie.”

Koudwatervrees

Dat verklaart een beetje waarom de adoptie van AI in de gebouwde omgeving nog relatief beperkt is: in 2023 was slecht 5% van de bedrijven in de ontwerp-, bouw- en technieksector actief in het gebruik hiervan. Brink: “Je kunt het koudwatervrees noemen, wij zien het in elk geval als een van onze opdrachten om die vrees weg te nemen. We kunnen er namelijk niet omheen dat digitale technologie zoals AI nodig is. Anders kunnen we de vereiste schaalsprongen niet maken. Aangezien er veel verwarring heerst over het begrip AI zal ik op de ZBRM eerst het begrip AI in relatie tot de opgave waar we het over hebben, verduidelijken.”

Rol van AI

Daarna komt Brink toe aan de toepassingsrichtingen voor AI in de levensduurverlenging van gebouwen en kunstwerken. “Ik ben geen betondeskundige, maar vanuit TKI Bouw en Techniek kunnen we wel aangeven waar we de kansen voor productiviteitswinst zien. Dat is enerzijds het overnemen van repetitieve taken, zodat er tijd ontstaat om andere dingen te doen met meer productiviteitswaarde. Anderzijds is AI erg geschikt om complexe situaties te doorgronden. Er wordt steeds meer data verzameld, denk aan inspectiebeelden, drone-opnames en sensoren in gebouwen. Die zul je moeten structureren en interpreteren met input van lokale omstandigheden en geodata. Daar kan AI een grote rol in spelen. Zo kun je bijvoorbeeld bij betonnen kunstwerken gerichter met probleemgevallen aan de slag in plaats van altijd alles te moeten controleren. Voorspellend onderhoud kan enorm veel baat hebben van AI.”

Zijn er nog valkuilen? “Uiteraard”, aldus Brink. “Het gevaar is onder meer dat de data en digitale IT-experts slimmer worden, maar het gat met de mensen op de werkvloer groter. Het kost tijd voor technologie om goed te landen, zeker in de bouw en infra. Mijn belangrijkste boodschap is dan ook dat we in de bouw, en ook in het betononderhoud, de handen ineen moeten slaan. Voor veel bedrijven is de investering in tijd en geld die het grootschalig omarmen en toepassen van AI vraagt, niet te behappen. Dat is ook niet nodig. We zitten namelijk niet in een markt met honderd aanbieders voor één klant. Het is juist andersom: het aanbod is steeds schaarser en biedt ruimte om samen te werken aan de kansen, kennis en kaders voor AI. Je bent immers steeds minder elkaars concurrent maar elkaars partner in het oplossen van de maatschappelijke opgave.”